Niedawno zgłosiła się do mnie pewna osoba z pytaniem, czym się różni horoskop, jaki sporządza astrolog, czyli horoskop profesjonalny, od horoskopu, jaki można wygenerować w Internecie na niektórych stronach, jak na przykład astro.com, czyli tak zwany horoskop komputerowy. Chodziło zarówno o obliczenia, graficzne przedstawienie horoskopu (kosmogram), jak też i jego interpretację.
Tej to właśnie osobie zawdzięczamy powstanie tego tekstu. W kilku zdaniach udzieliłem zdawkowej odpowiedzi na postawione przez nią pytanie, uznając je początkowo za dosyć banalne. Po zastanowieniu doszedłem jednak do wniosku, że temat jest na tyle złożony, że warto potraktować go bardziej wnikliwie i przedstawić w odpowiednio rozwiniętej formie.
Być może potrzebne jest krótkie wyjaśnienie, czym jest horoskop profesjonalny, czym zaś horoskop komputerowy. Horoskop profesjonalny opracowuje astrolog mając na uwadze to, że każdy przypadek jest inny, niepowtarzalny. Stąd też wszelkie schematy zawodzą, choć oczywiście zarazem astrologia rządzi się dosyć ścisłymi regułami. Mnogość czynników, jakie należy brać pod uwagę sprawia, że spośród różnych reguł trzeba zastosować te właściwe. By to uczynić, sama wiedza teoretyczna nie wystarczy. Konieczne jest spore, wieloletnie doświadczenie.
Horoskop komputerowy to po prostu lista poszczególnych układów widocznych w horoskopie, i to tych najprostszych, bo składających się jedynie z dwóch elementów. W przyjętej przeze mnie terminologii nazwałem je wyrażeniami podstawowymi. Do każdego takiego układu podane jest jego proste, podręcznikowe znaczenie. Problem w tym, że życie jest bardziej złożone niż mogłyby to opisywać najlepsze nawet podręczniki.
Jeśli chodzi o pierwszą część pytania dotyczącą graficznego przedstawienia horoskopu, czyli kosmogramu, to sprawa naprawdę jest prosta. Otóż istotnych różnic nie ma. Programy do wyliczania pozycji elementów horoskopowych korzystają z podobnych algorytmów, a nawet jeśli znacznie się one różnią, to ostateczny rezultat jest taki sam. Może być inny wygląd kosmogramu, ten zależny jest bowiem od danego programu i jego ustawień, ale to rzecz bez większego znaczenia. To, co jest naprawdę istotne, czyli pozycje w poszczególnych stopniach Zodiaku takich elementów jak domy, planety, światła i inne jeszcze elementy, w obu typach horoskopów, czyli w horoskopie profesjonalnych i horoskopie komputerowym powinny być identyczne. Różnice są jedynie w interpretacji tego, co kosmogram, zwany też horoskopem, przedstawia.
Tego właśnie dotyczyła druga część pytania. Kwestia różnic w interpretacji horoskopu tak, jak jest to ujmowane w ramach horoskopu profesjonalnego i horoskopu komputerowego jest już znacznie bardziej złożona. Dla lepszej przejrzystości przedstawię temat ten w punktach. Świadom przy tym jestem tego, że o ścisłych rozgraniczeniach między poszczególnymi punktami mowy być nie może. Nakładają się one bowiem na siebie. Są też w znacznej mierze od siebie współzależne. Zagłębianie się jednak w tego rodzaju powiązania uczyniłoby zapewne tekst ten zbyt zawiłym i rozwlekłym. Wskazywanie tychże powiązań ograniczam więc do minimum licząc, że poniekąd oczywiste prawdy zostaną już rozwinięte w umysłach samych Czytelników. Nie oczekuję zarazem od samego siebie, że temat przedstawię w sposób wyczerpujący. Być może istotnych różnic jest jeszcze więcej, ale już te które ja dostrzegam, wystarczyć powinny, by nie traktować czegoś takiego jak horoskop komputerowy na równi z efektem pracy astrologa, jakim jest horoskop profesjonalny.
1. Struktura.
Podstawową kwestią jest uwzględnienie struktury horoskopu. Ma ona określać niejako anatomię osobowości, schemat jej budowy. Wskazuje w sposób kompleksowy wzajemne powiązania poszczególnych elementów horoskopu. W szczególności należy tu uwzględnić ogólną budowę horoskopu z naciskiem na typy horoskopów, np. wiązka, miska, lokomotywa, wiadro, rozprysk, huśtawka itd. Ważne też są figury planetarne jak np.: półkrzyk, krzyż, cała gama trójkątów, stellum itd.
Czasami, jeśli byłoby to czytelne dla właściciela horoskopu, warto strukturę zarysować już na samym początku, kiedy np. horoskop wskazuje na osobowość bardzo jednoznacznie sprofilowaną (np. w przypadku silnego stellum) lub też wyraźna jest dwoista natura osobowości ( np. w przypadku huśtawki).
Chodzi o to, żeby odnieść się zasadniczo do jakiejś całości, nie zaś spraw jednostkowych, a już na pewno nie należy zaczynać analizy od kwestii zupełnie marginalnych.
W ramach struktury horoskopu dostrzegalna jest jakaś hierarchia ważności poszczególnych elementów. Często dominującą rolę odgrywa Słońce i znak, w którym się ono znajduje, czy też układ planet, w którym Słońce uczestniczy. Ale nie zawsze tak być musi. Na pewno też w pierwszym rzędzie trzeba wziąć pod uwagę znak Ascendentu, planety na Ascendencie, a także władcę Ascendentu oraz jego aspekty, szczególnie jeśli biorą w nich udział planety indywidualne. Księżyc to kolejny bardzo ważny element horoskopu, szczególnie w horoskopach kobiet. Czasami jednak kluczową rolę odgrywać może zupełnie inny element, gdy na przykład jest w rączce wiadra, czyli gdy jedna planeta lub dwie leżące blisko siebie leżą naprzeciw grupy wielu innych i stanowią dla nich swego rodzaju przeciwwagę.
Kolejność elementów, które powinny być brane pod uwagę nie jest zatem kwestią oczywistą, a za taką właśnie przyjmuje ją horoskop komputerowy.
Za to strukturę horoskopu uwzględnia horoskop profesjonalny. Tylko taka forma opisu osobowości może w miarę wiernie oddać jej strukturę.
2. Wyrażenia podstawowe a wyrażenia złożone.
Astrologia posługuje się określonym językiem i w istocie to do jej języka wszystko się sprowadza. W jego ramach zaproponowałem następujący podział:
• wyrażenia atomowe – Odnoszą się one do pojedynczych elementów kosmogramu, jak znaki, domy, planety itd.
Przykłady: Baran, Wenus, IX dom, Punkt Szczęścia, węzeł księżycowy.
• wyrażenia podstawowe – Stanowią połączenie dwóch wyrażeń atomowych, np. planety w znakach lub domach, aspekty między planetami. Tak naprawdę w praktyce tylko do takich wyrażeń możemy się odnosić i ich znaczenia doświadczać. Wyróżnić możemy przy tym wyrażenia podstawowe konieczne, tj. takie, które muszą zachodzić, jak planety w znakach czy domach (bo każda planeta musi być w jakimś znaku/domu); oraz wyrażenia podstawowe niekonieczne, tj. takie, które mogą ale nie muszą zachodzić, jak np. aspekty między planetami.
Przykłady: Wenus z Baranie, Merkury w III domu, Księżyc w trygonie do Słońca.
• wyrażenia złożone – Wszystkie wyrażenia bardziej złożone niż wyrażenia podstawowe. Szczególnym przypadkiem wyrażenia złożonego jest wyrażenie pełne odpowiadające całemu kosmogramowi.
Przykłady: Wenus w Baranie w VII domu, Merkury w Bliźniętach w III domu w trygonie do Księżyca w Wadze w VII domu.
Więcej na ten temat pisałem na stronie Instytutu Badań nad Astrologią „AstroLab”: http://www.astrolab.org.pl/blog/badania-astrologii-typu-wybor-z-roznicy-podstawy-teoretyczne-metodologia/
Horoskop komputerowy uwzględnia jedynie wyrażenia podstawowe. Horoskop profesjonalny uwzględnia wszystkie rodzaje wyrażeń, w szczególności zaś wyrażenia złożone.
3. Natura języka symbolicznego.
Język astrologii w zasadniczy sposób różni się od tego, jakim posługujemy się na co dzień. Nie ma on jednoznacznie przypisanych do danych wyrażeń znaczeń. Taka jest specyfika języka symbolicznego. Każde wyrażenie języka astrologii, czy to wyrażenie atomowe, podstawowe, czy też złożone, może mieć, w zależności od kontekstu w jakim funkcjonuje, bardzo wiele znaczeń. I tak na przykład Księżyc może odnosić się do macierzyństwa, matki, innej ważnej kobiety w rodzinie, potomstwa, do rodziny ogólnie, pożywienia, poczucia bezpieczeństwa, żołądka, zdrowia ogólnie, płynów ogólnie, a szczególnie mleka, wody, płynów w organizmie, naczyń, zwłaszcza naczyń szklanych, gotowania, gruntów, upraw, ogółu społeczeństwa, klientów firmy. Podana lista nie wyczerpuje wszystkich znaczeń.
W ramach horoskopu komputerowego nie jest możliwe odczytanie właściwego, niepowtarzalnego dla danego właściciela horoskopu lub jakiejś sytuacji kontekstu, a tym samym znaczenia danego wyrażenia. Każdy człowiek jest inny, niepowtarzalny, a tym samym znaczenie poszczególnych elementów horoskopu może przybierać w konkretnych przypadkach różne znaczenia. O ile podanie listy możliwych znaczeń wyrażeń podstawowych nie stanowi problemu, to już wyrażenia złożone stanowią pewne wyzwanie.
Na głębszym poziomie to nie jest do końca tak, że danemu wyrażeniu można przypisać wiele znaczeń. Gdy się im bliżej przyjrzymy, między niektórymi dostrzec można pewne powiązania. Ostatecznie wszystkie możliwe znaczenia sprowadzają się do jednego, tak zwanego archetypowego znaczenia danego wyrażenia, danego symbolu, które dla nas jest niepojmowalne. Możemy się jedynie do jego oryginalnego, pierwotnego znaczenia przybliżać. Owo oryginalne, pierwotne znaczenie danego symbolu, a właściwie jakiś jego aspekt, staje się zrozumiały w konkretnym kontekście. Liczba możliwych kontekstów jest jednak tak duża, że konkretne znaczenie jest w stanie odczytać jedynie człowiek, astrolog o odpowiedniej wiedzy i doświadczeniu. Dlatego to jedynie astrolog, nie zaś najlepszy nawet program komputerowy jest w stanie opracować horoskop profesjonalny.
4. Kontekstowość.
Kontekstowość jest cechą języka jako takiego. Nie jest jedynie czymś, co miałoby odnosić się tylko do astrologii. Nie ma w związku z tym czegoś takiego jak po prostu znaczenie danego wyrażenia w oderwaniu od języka, w ramach którego ono funkcjonuje. W nie mniej istotnym stopniu znaczenie zależne jest kontekstu, sytuacji w ramach której dane wyrażenie zostało użyte. W astrologii zjawisko to ma szczególne znaczenie z uwagi na symboliczny charakter języka astrologii. W horoskopie komputerowym kontekstowość jest zjawiskiem zupełnie nieobecnym. Kontekstowość za to uwzględnia, a wręcz opiera się na niej horoskop profesjonalny.
5. Analiza i synteza.
Interpretacja horoskopu polega na dwóch procesach, analizie i syntezie. Horoskop komputerowy polega w zasadzie jedynie na analizie, a i to w ograniczonym zakresie. Horoskop komputerowy to lista wyrażeń podstawowych, jak na przykład „Wenus w Baranie”, „Księżyc w V domu”, „trygon Merkurego i Marsa”. Można dokonywać interpretacji kolejnych znaczeń danych wyrażeń (układów horoskopowych), ale im większy stopnień ich złożoności, czyli im więcej elementów jest w ramach danego układu powiązanych, w tym większym stopniu należy skupić się także na syntezie. Syntezy wyrażeń złożonych, w szczególności syntezy całego horoskopu dokonuje astrolog, gdy opracowuje horoskop profesjonalny. W ramach horoskopu komputerowego nie jest to możliwe.
6. Całość to więcej niż suma składników.
Zasadniczo w astrologii profesjonalnej nie analizuje się poszczególnych wyrażeń podstawowych, ale raczej wyrażenia złożone, np. „Mars w Wodniku w III domu w kwadraturze do Saturna w Skorpionie w XII domu”. Ostatecznie chodzi o ujęcie nie jedynie poszczególnych wyrażeń złożonych, ale pełnego wyrażenia złożonego, tj. całego horoskopu. Ten zaś nie jest po prostu sumą poszczególnych elementów. Samochód nie jest jedynie sumą części, które go tworzą. Części te muszą być w odpowiednich miejscach, by samochód mógł jeździć. Położone na ziemi obok siebie nie sprawią, że taki samochód w częściach będzie funkcjonował. Podobnie horoskop jest pewną określoną całością, w której każdy element ma swoje nieprzypadkowe miejsce. Ostatecznie chodzi nie o rozumienie poszczególnych elementów, nawet nie zespołów poszczególnych elementów, ale właśnie całości horoskopu, całej osobowości właściciela horoskopu. W przypadku horoskopu komputerowego nie jest to możliwe. Jeśli zaś chodzi o horoskop profesjonalny, jaki opracowuje astrolog, traktowanie horoskopu jako pewnej spójnej całości, nawet jeśli ta jest pełna sprzeczności, jest czymś oczywistym.
7. Wyobraźnia.
Interpretacja horoskopu nie polega na odtwórczym opisywaniu znaczeń poszczególnych wyrażeń i ich syntezie, mającej na celu ujęcie całości horoskopu. Tak naprawdę astrolog musi sobie wyobrazić właściciela horoskopu, to, jak funkcjonują poszczególne aspekty jego osobowości oraz jej całość. Jest to zatem proces jak najbardziej twórczy. Astrolog niejako tworzy w swoim umyśle model osobowości właściciela horoskopu, w którym wszystkie elementy jakoś współgrają ze sobą. Mogą one współgrać ze sobą w sposób harmonijny lub nieharmonijny, ale ostatecznie stanowią jedność, pewną całość, która nie wynika wprost z opisu poszczególnych elementów. Ta jedność ma się dopiero właśnie niejako wyłonić w wyobraźni astrologa.
Jak się nietrudno domyślić, wyobraźnia jest czymś, co jest programom komputerowym, a tym samym generowanym przez nie horoskopom, zupełnie obce. Być może to się nieco zmieni, gdy rozwinie się technologia związana ze sztuczną inteligencją, ale nawet i wówczas rezultat tego w przypadku astrologii może być wątpliwy. Horoskop komputerowy na udział wyobraźni jest zupełnie niepodatny. Horoskop profesjonalny, jaki opracowuje astrolog, nierozerwalnie z rolą wyobraźni się wiąże, a przynajmniej powinien.
8. Nie tylko intelekt.
By podołać zadaniu, astrolog nie może ograniczać się jedynie do korzystania ze swojego intelektu, ale powinien wczuć się w emocje, uczucia, pragnienia, potrzeby, tęsknoty, troski i inne możliwe stany mentalne właściciela horoskopu. Nie znaczy to, że tak jest faktycznie w przypadku każdego astrologa, ale im więcej narzędzi, także tych wykraczających poza intelekt, astrolog jest w stanie użyć, tym lepiej dla ostatecznego efektu.
O ile procesy myślowe programy komputerowe mogą jeszcze w jakimś ograniczonym zakresie imitować, to już do odczuć, uczuć i emocji nie są zdolne. By horoskop profesjonalny ujmował głębsze obszary ludzkiej psychiki, pomocna jest w horoskopie astrologa obecność planet transsaturnicznych, i to nie tylko Urana, ale także Neptuna i Plutona.
9. Intuicja.
Jeszcze bardziej trudno uchwytnym elementem jest taki czynnik jak intuicja. Trudno jest ją jednoznacznie zdefiniować. Na pewno nie jest tak, że intuicja jest zupełnie niezależna od analizowanych na gruncie intelektu danych. Pamiętam, jak na którymś z wykładów w 1994 roku Michał Lewin, rosyjski astrolog wielkiego formatu powiedział: „Informacja jest matka intuicji”.
W rozumieniu intuicji pomaga nam sama astrologia. Intuicja wykraczać musi poza ramy wyznaczane przez Saturna. Jest czymś głęboko wewnętrznym, nienamacalnym. Daje głębokie przekonanie, które jednak nie zawsze, a nawet z zasady trudno jest uzasadnić, czy wręcz jest to częstokroć niemożliwe. W przeciwieństwie do procesów myślowych, nie da się intuicji w żaden sposób zalgorytmizować.
Za Saturnem krążą Uran, Neptun oraz Pluton. Każdej z tych planet można przypisać właściwy im rodzaj intuicji. Intuicja uraniczna pozwala zobaczyć i nawet rozumieć daną kwestię, ale mogą być problemy z przekazaniem tej wiedzy innym. Tak jak osoba, która widzi wszystko wyraźnie w blasku przez krótką chwilę rozświetlającej niebo błyskawicy, nie potrafi dokładnie wyjaśnić innym co widział, gdy powraca mrok. Może się jedynie zbliżać do mniej lub bardziej wiernego opisu ujrzanej rzeczywistości.
Intuicję neptuniczną cechuje to, że odczuwa się niejasne, niemożliwe do zrozumienia wizje, przeczucia. Kierująca się taką intuicją osoba może wręcz mieć nieraz wrażenie, że plecie jakieś nonsensy, które ku jej zdziwieniu mogą jednak okazywać się prawdą. Przeczucia te biorą się nie wiadomo skąd, nie muszą być logiczne, ale ostatecznie okazuje się częstokroć, że jak najbardziej jednak mają sens.
Intuicja plutoniczna wiąże się z nie nagłym olśnieniem, jak w przypadku intuicji uranicznej; nie z przeczuciami, jak przy neptunicznej; ale z silnie rozwiniętą przenikliwością. Jest to pogłębiony wgląd w zakamarki duszy danej osoby lub też korzenie, ukryte, leżące głęboko pod powierzchnią tajemnice danego zjawiska.
Z oczywistych względów horoskop komputerowy i intuicja to dwie kategorie, które nie mają ze sobą nic wspólnego.
Intuicja jest możliwa jedynie w przypadku osoby, w tym przypadku astrologa. Im więcej planet transsaturnicznych lub odpowiadających im znaków Zodiaku jest aktywnych w horoskopie danego astrologa, tym lepiej. Wówczas większe spektrum tego tak trudno uchwytnego zjawiska jakim jest intuicja, możliwa jest to wykorzystania przez astrologa, a przez to i opracowywany przez astrologa horoskop profesjonalny, może w sposób bardziej pełny i dogłębny ujmować osobowość właściciela horoskopu lub danego zjawiska.
10. Jaźń a osobowość.
W kosmogramie (horoskopie) urodzeniowym jest wiele elementów, jak znaki, planety, domy itd. Jest też przy tym pewien element, który nie jest zaznaczany, dla którego nie ma żadnego symbolu. Jest on jednak dla interpretacji kluczowy. Element ten jest jednak dosyć łatwo zlokalizować, bo zajmuje on miejsce centralne. Zwykle jest to małe kółko w środku kosmogramu. Czasami może to być punkt przecięcia osi kardynalnych lub także ogólnie osi domów. W centrum kosmogramu jest właśnie jego najważniejszy element, który w sposób najbardziej bezpośredni odnosi się do właściciela horoskopu. Element ten, który elementem właściwie nazywany być nie powinien, to Jaźń. Słowo „element” mogłoby wskazywać na przedmiotowość, tymczasem Jaźń jest zjawiskiem jak najbardziej przecież podmiotowym. Astrolog, który opracowuje horoskop profesjonalny stale powinien mieć na uwadze, że opisywane przez niego cechy osobowości właściciela horoskopu, nie są z tymże właścicielem horoskopu tożsame. Tak jak pojmowania pojęcia „człowiek” nie można ograniczać do poszczególnych części ciała, tak Jaźni nie można ograniczać do cech danej osobowości. Poszczególne cechy osobowości mogą bowiem się zmieniać na przestrzeni całego życia, mogą ewoluować, mogą zupełnie zanikać lub też pojawiać się jako coś do tej pory zupełnie lub niemal zupełnie nieobecnego, ale nie mamy jednak wątpliwości co do identyfikacji danej osoby. Jeśli przyjąć, że reinkarnacja jest faktem, to cechy osobowości stają się czymś jeszcze bardziej tymczasowym. Jaźń jest w centrum tego wszystkiego. Ciało fizyczne i cechy osobowości z jednej strony są dla Jaźni swego rodzaju więzieniem, ograniczają ją. Zarazem jednak są to narzędzia, dzięki którym możemy w tym świecie funkcjonować i w istocie jako takie powinny być rozumiane i traktowane. Astrologia pomaga te narzędzie lepiej rozumieć, a tym samym także ułatwiać powinna korzystanie z nich. Ale sporządzając horoskop profesjonalny, astrolog zawsze powinien pamiętać, że sporządza horoskop dla osoby, świadomej Jaźni, nie zaś tworzy jedynie mniej lub bardziej sensowny opis osobowości. Takie personalne podejście, podejście dostrzegające duchowy pierwiastek w każdym, w przypadku horoskopu komputerowego jest niemożliwe. Dostrzec to może jedynie drugi człowiek, druga Jaźń, w tym przypadku astrolog sporządzający horoskop profesjonalny.